Za mnoge je Vidovdan više od običnog datuma on je simbol istine, uvida i duhovne opomene. Vjerovanje da se na ovaj dan otvara vid i da ono što čovjek tog dana kaže, učini ili osjeti ima odjeka tokom cijele godine.
Vidovdan, koji se obilježava 28. juna, jedan je od najsimboličnijih i najznačajnijih datuma u srpskoj istoriji, tradiciji i kulturi. Postoji poznata izreka: “Kakvi smo na Vidovdan, takvi ćemo biti do kraja godine”, koja odražava vjerovanje da ovaj dan ima posebnu moć – da razotkriva istinu, otvara oči i donosi dublje uvide u ono što obično ostaje skriveno.
Iako nije zvanično priznat kao hrišćanski praznik, Vidovdan je duboko ukorijenjen u kolektivnu svijest naroda. Njegov značaj potiče iz složenog spoja istorijskih događaja, mitova, starih paganskih vjerovanja i običaja. Najvažniji istorijski trenutak koji je ovom datumu dao mitski karakter jeste Kosovska bitka iz 1389. godine, kada je srpski knez Lazar sa svojom vojskom stao naspram Osmanskog carstva. Iako su Srbi vojno poraženi, narod je ovu žrtvu uzdigao na nivo svetosti – knez Lazar je postao mučenik i simbol duhovne borbe za slobodu i vjeru.
Prije nego što je ovaj datum dobio hrišćansko značenje, bio je posvećen slovenskom božanstvu Vidu, bogu svjetlosti, istine i uvida. Ime “Vid” potiče od riječi “vidjeti”, te su se u narodu upravo na Vidovdan izvodili razni obredi i rituali kojima se pokušavala dokučiti budućnost ili steći dublji uvid u život. Vjerovalo se da se na ovaj dan mogu otkriti skriveni događaji ili unutrašnje istine koje inače ostaju zaklonjene svakodnevicom.
Vidovdan se u narodu smatrao proročkim danom. Ljudi su vjerovali da ono što se vidi, kaže ili doživi na taj dan – ima uticaj na cijelu godinu. Posebnu pažnju prazniku pridavale su djevojke koje su se, kroz razne obrede i gatanja, trudile da saznaju ko će im biti suđeni muž. Jedan od običaja iz Bosanske krajine uključivao je branje crvenog i modrog cvijeća koje su djevojke stavljale pod jastuk kako bi u snu vidjele svog budućeg izabranika.
Vidovdan je imao i važnu liječiću i zaštitničku ulogu u narodnoj medicini. Na taj dan se brala biljka vidovčica, koja se koristila za očuvanje vida. Ljudi su se umivali vodom u kojoj je biljka potopljena, vjerujući da će time sačuvati zdravlje svojih očiju. U nekim krajevima, ova biljka se sušila i čuvala tokom cijele godine za slučajeve problema s vidom.
- Na duhovnom nivou, Vidovdan je predstavljao trenutak introspekcije i samoprovjere. Narodna mudrost je govorila da čovjek kakav je na Vidovdan, takav će biti i tokom ostatka godine. Stoga su ljudi pazili da na ovaj dan ne rade ništa loše, ne izgovaraju ružne riječi i ne šire negativnu energiju. Biti čestit, pošten i smiren na Vidovdan značilo je privući sreću i blagostanje.
Pored lične simbolike, Vidovdan je duboko vezan i za nacionalni identitet. On nije samo istorijsko sjećanje na Kosovsku bitku, već i simbol kolektivne patnje, ponosa i vjere. Knez Lazar je u narodnoj pjesmi predstavljen kao neko ko je birao carstvo nebesko umjesto prolazne zemaljske slave, čime se istakla ideja da je duhovna pobjeda važnija od fizičke.
Zanimljivo je i to da Vidovdan u sebi nosi spojeve starog i novog – paganskog i hrišćanskog, svetovnog i duhovnog. Iako su mnogi hrišćanski praznici potisnuli stare običaje, Vidovdan ih je uspio sačuvati i prenijeti u savremeni duh. Danas se i dalje poštuje i doživljava kao dan kada se sagledava prošlost, predosjeća budućnost i donose važne unutrašnje odluke.
U zaključku, Vidovdan nije običan datum – to je duhovni orijentir, dan dubokih značenja i kolektivne simbolike. On podsjeća na istorijske žrtve, povezuje nas sa korijenima predaka i poziva na ličnu odgovornost. Upravo zbog toga se vjeruje da sve što se vidi, kaže ili učini na Vidovdan – ima snagu da odredi sudbinu cijele godine.