Alchajmerova bolest je ozbiljan degenerativni poremećaj mozga koji obično pogađa osobe srednjeg i poznog životnog doba. Ova bolest izaziva destrukciju neurona i njihovih veza unutar moždane kore, što vodi do značajnog smanjenja moždane mase i ozbiljnih kognitivnih poremećaja. Iako je prepoznata kao najčešći uzrok senilne demencije, koja čini između 60% i 70% svih slučajeva demencije, Alchajmerova bolest je mnogo više od jednostavnog starenja. Nekada se smatralo da je gubitak mentalnih sposobnosti prirodan proces starenja, no danas je jasno da je Alchajmerova bolest ozbiljna i hronična bolest koja zahteva ozbiljno lečenje i podršku.
Osobe obolele od Alchajmerove bolesti postepeno gube pamćenje, sposobnost govora, kao i sposobnost da se snalaze u vremenu i prostoru. Na kraju, bolest može učiniti osobu potpuno nesposobnom da se brine o sebi, što postavlja izazov za porodicu i negovatelje. Iako se simptomi mogu razlikovati od osobe do osobe, najčešći znakovi bolesti uključuju gubitak pamćenja, poteškoće u izražavanju, zbunjenost u vezi sa vremenom i mestom, kao i oštećenje sposobnosti donošenja odluka i prosuđivanja.
- Simptomi Alchajmerove bolesti mogu početi da se javljaju u srednjim šezdesetim godinama, ali u nekim slučajevima bolest se može pojaviti i mnogo ranije, čak i u 30-im godinama, što se označava kao rana pojava bolesti. Kako bolest napreduje, simptomi se pogoršavaju, a sposobnost osobe da vodi normalan život postepeno se smanjuje. Alchajmerova bolest obično se razvija u nekoliko faza, koje uključuju pretkliničku fazu, blagu (ranu) fazu, umerenu fazu i tešku (kasnu) fazu.
Pretklinička faza Alchajmerove bolesti je period u kojem promene u mozgu već počinju da se dešavaju, ali osoba još uvek ne pokazuje vidljive simptome. Istraživanja sugerišu da amiloidni plakovi i tau zapleti počinju da se formiraju i nekoliko godina pre nego što se pojave problemi sa pamćenjem i razmišljanjem. Ova faza može trajati čak deceniju ili više, ali je važno napomenuti da se kod svih ljudi sa ovim promenama ne razvije demencija.
Blaga faza Alchajmerove bolesti je faza u kojoj osoba počinje da pokazuje prve ozbiljnije simptome bolesti, koji, iako mogu biti suptilni, postepeno postaju prepoznatljivi. Iako osoba možda izgleda fizički zdravo, ona će imati poteškoće u snalaženju u svakodnevnim situacijama. Simptomi mogu uključivati:
- Gubitak pamćenja koji ometa svakodnevne aktivnosti
- Loše rasuđivanje koje dovodi do loših odluka
- Smanjena spontanost i inicijativa
- Gubljenje osećaja za vreme i prostor (osoba zaboravlja datum, mesto, lokaciju)
- Potreba za dužim vremenom kako bi obavila uobičajene zadatke
- Često ponavljanje pitanja ili zaboravljanje nedavno naučenih informacija
- Problemi sa novcem i plaćanjem računa
- Poteškoće u rešavanju jednostavnih problema i planiranju
- Gubljenje stvari ili stavljanje na neuobičajena mesta
- Poteškoće u obavljanju osnovnih ličnih zadataka kao što su kupanje
- Promene u raspoloženju, povećana anksioznost i agresivnost
Ova faza bolesti je obično vreme kada se dijagnoza najčešće postavlja.
Umerena faza Alchajmerove bolesti označava ozbiljniji pad u kognitivnim funkcijama i često zahteva intenzivniji nadzor i brigu. Osobe u ovoj fazi mogu imati problema sa:
- Još izraženijim gubitkom pamćenja i zbunjenostima, uključujući zaboravljanje važnih detalja iz prošlosti
- Povlačenjem iz društvenih aktivnosti i gubitkom interesa za stvari koje su ranije bile važne
- Poteškoćama u učenju novih stvari
- Poteškoćama sa jezikom, čitanjem, pisanjem, pa čak i osnovnim matematičkim operacijama
- Oštećenjem sposobnosti organizovanja misli i donošenja logičkih zaključaka
- Problema sa koncentracijom i održavanjem pažnje
- Nesposobnošću da se nosi sa novim i nepoznatim situacijama
- Promenama u obrascima spavanja, uključujući poremećaje spavanja
- Povremenim gubitkom prepoznavanja članova porodice i prijatelja
- Pojavom halucinacija, zabluda i paranoje
- Poteškoćama u obavljanju svakodnevnih zadataka kao što je oblačenje
Teška (kasna) faza Alchajmerove bolesti je najnapredniji stadijum bolesti, kada osoba postaje potpuno zavisna od drugih. U ovoj fazi, sposobnost komunikacije je ozbiljno pogođena, a mnogi fizički i psihički problemi postaju prisutni.
Osoba može doživeti:
- Potpunu nesposobnost da komunicira ili izrazi svoje misli
- Gubitak težine i smanjenje interesa za jelo
- Povećanu potrebu za spavanjem i iscrpljenost
- Poteškoće sa gutanjem i ponekad stenjanjem ili grčenjem
- Gubitak kontrole nad mokrenjem i izmetom
- Fizički pad sa problemima u zubima, koži i stopalima
- Česte napade i ozbiljan pad opšteg zdravlja
Jedan od najčešćih uzroka smrti kod osoba sa Alchajmerovom bolešću je aspiraciona pneumonija, koja nastaje kada osoba ne može pravilno da proguta hranu i tečnost, što može dovesti do njihovog ulaska u pluća, izazivajući infekciju.
Iako trenutno ne postoji lek za Alchajmerovu bolest, postoje lekovi koji mogu pomoći u kontroli simptoma i usporavanju napredovanja bolesti. Takođe, postoje različite strategije i pristupi koje porodica i negovatelji mogu primeniti kako bi olakšali život obolelim osobama, uključujući prilagođavanje životne sredine i dnevnih aktivnosti kako bi osoba mogla da se nosi sa gubitkom kognitivnih funkcija. Podrška porodice i profesionalnih negovatelja ključna je za poboljšanje kvaliteta života obolelih.
Kada treba posetiti doktora zbog gubitka pamćenja
Ako primetite da vi ili vaša voljena osoba počinjete da zaboravljate nedavne događaje ili imate poteškoće u jasnom razmišljanju, to može biti signal za ozbiljan problem i potrebno je da se obratite lekaru. Specijalista će obaviti potrebne testove kako bi utvrdio da li postoji prisustvo Alchajmerove bolesti ili drugih stanja koja mogu uzrokovati slične simptome.