U današnjem članku govorićemo o životu, smrti i nasleđu Josipa Broza Tita, jedne od najznačajnijih ličnosti u istoriji Jugoslavije. Tito je preminuo 4. maja 1980. godine usled septičkog šoka i otkazivanja organa, a njegov tok bolesti i lečenje bili su praćeni velikom pažnjom.
Njegova smrt označila je kraj jedne ere, a način na koji je sahranjen i šta je ostavio iza sebe izazvalo je brojne priče i interesovanja.Tito je sahranjen samo četiri dana nakon smrti, u Kući cveća u Beogradu, mestu koje je on lično voleo i gde je provodio mnogo vremena. Iako nije ostavio pisani testament ni poslednju želju, njegova porodica i najbliži saradnici složili su se da bude sahranjen u radnoj rezidenciji, okružen prirodom i cvećem. Time je simbolično iskazana neodvojivost njegovog lika od države koju je vodio, ali bez preterane pompe, uz duboki pijetet.
- Nakon njegove smrti, otvoreni su sefovi u kojima je Tito čuvao lične stvari, dokumenta i dragocenosti, ali proces otvaranja i proučavanja tog nasleđa odvijao se vrlo pažljivo i sa mnogo tajnovitosti. Neki od sefova otvoreni su tek godinama kasnije, pa čak i jedan 33 godine posle njegove smrti, što je izazvalo dodatnu znatiželju javnosti.
U sefovima i arhivama pronađeni su brojni dokumentarni materijali i prepiskе sa svetskim državnicima. Među njima su pisma Čerčila iz perioda Drugog svetskog rata, prepiske sa Staljinom i Brežnjevom, od kojih je deo i dalje klasifikovan, kao i korespondencija sa Džonom Kenedijem, Nehruom, Naserom, Gadafijem, Fidelom Kastrom i čak kraljicom Elizabetom II. Osim pisama, tu su i zabeleške sa brojnih sastanaka sa svetskim liderima, kao i interne naredbe i obaveštajni izveštaji koji se odnose na sigurnosna pitanja Jugoslavije i međunarodne odnose.
Pored dokumenata, u sefovima su pronađeni i lično vredni predmeti i pokloni. Među njima su zlatni pištolji, ukrašeni bodeži, luksuzni satovi poznatih marki kao što su Rolex i Omega, često u zlatnoj varijanti. Takođe, pronađene su unikatne umetničke slike, skulpture i relikvije koje su Tito dobijao od lidera iz Afrike, Azije i Bliskog Istoka. Nakit i dragocenosti, uključujući brilijante i dukate, kao i predmeti poput slonovače, svileni tepisi i sablje iz nesvrstanih zemalja, danas se uglavnom nalaze u Muzeju 25. maj ili u službenim depoima.
Tito je vodio i dnevnike i lične beleške, koje nisu bile redovne, ali su bile vrlo sažete i fokusirane uglavnom na važne političke događaje, sastanke i putovanja. U tim beleškama nalaze se i njegovi stavovi o saradnicima poput Rankovića, Kardelja i Bakarića, kao i o političkim tenzijama unutar države. Neki delovi tih beležaka su iskorišćeni u memoarskim delima drugih funkcionera, ali originalni dnevnici Josipa Broza retko su viđeni u javnosti.
Što se tiče finansija, Tito nije ostavio zvanični testament, a njegovo lično bogatstvo nije bilo predmetom velikih skandala. Otkriveno je da je imao pristup posebnim fondovima, uključujući devizne račune Saveznog izvršnog veća, ali nije bilo dokaza da se lično bogatio na račun države. Većina poklona i vrednih stvari vodila se kao državna svojina, što je kasnije izazvalo pravne sporove, ali Tito je prema dostupnim podacima živeo u skladu sa idejom da sve što poseduje pripada narodu.
- Interesantni su i podaci o jednom od sefova otvorenom relativno nedavno, gde su pronađene zalihe zlata u polugama i prahu težine od gotovo 30 kilograma, preko hiljadu komada numizmatičkog novca, kao i nekoliko hiljada zlatnika i dukata. Tu su bile i stotine hiljada američkih dolara, kao i značajne količine nemačkih maraka. U sefovima je pronađeno i 149 komada nakita koji je pripadao porodici Karađorđević, kao i plavi safir iz kolekcije Romanovih. Pored nakita, tu su bili i manžetni dugmići, kutije za cigarete, medaljoni i značke, kao i kompleti srebrnog posuđa.
Zašto Tito nije ostavio testament? Njegova poznata izjava „Sve što imam, pripada narodu“ često se navodi kao razlog. Verovalo se da je time želeo da ne favorizuje nikoga, posebno jer sa svojom suprugom Jovankom Broz nije imao dobre odnose u poslednjim godinama života, a njegovo odbijanje da ostavi bilo šta deci iznenadilo je mnoge.
Ova činjenica dodatno osvetljava njegovu ličnost i principijelni stav prema državnoj imovini i ličnoj privatnosti. Iako nije bio perfekcionista u pogledu organizacije nasledstva, Tito je ostavio iza sebe složenu i bogatu ostavštinu, koja do danas intrigira istoričare, javnost i stručnjake za jugoslovensku prošlost.
Na kraju, Josip Broz Tito nije bio samo političar već i figura čiji je život i smrt obavijena složenim simbolima i tajnama. Njegova sahrana, izbor mesta za počinak, kao i sadržaj sefova koje je ostavio iza sebe, govore mnogo o njegovom odnosu prema narodu, državi i sopstvenom mestu u istoriji. Ovaj pregled nam pomaže da bolje razumemo njegovu ličnost, kao i razloge zbog kojih i danas izaziva ogromno interesovanje i kontroverze.