Stope incidencije raka pluća među ženama u porastu, dok zagađenje vazduha postaje ključni faktor u razvoju bolesti
Dok su se stope incidencije raka pluća među muškarcima generalno smanjile u većini zemalja tokom poslednjih četiri decenije, zabrinjavajući trend pokazuje da stope raka pluća među ženama neprestano rastu. Iako su mnogi verovali da je pušenje glavni uzročnik ove bolesti, recentna istraživanja pokazuju da je zagađenje vazduha i drugi faktori postali ključni faktori koji igraju značajnu ulogu u rastu incidencije raka pluća, i to čak i među osobama koje nikada nisu pušile.
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (WHO) i Međunarodne agencije za istraživanje raka (IARC), sve veći broj ljudi kojima je dijagnostikovan rak pluća nikada nisu bili pušači. Ovi podaci ukazuju na značajnu promenu u načinu na koji razumemo uzroke raka pluća. Rak pluća među nepušačima, prema IARC-u, sada je peti najčešći uzrok smrti od raka na globalnom nivou, što znači da je broj obolelih, iako su izbegavali pušenje, u porastu zbog drugih faktora. Jedan od najvažnijih faktora koji se navodi kao uzročnik ove promene je upravo zagađenje vazduha, koji ima ozbiljan uticaj na zdravlje ljudskih pluća.
IARC je u svom izveštaju objavljenom u prestižnom časopisu Lancet Respiratory Medicine naveo da je u 2022. godini oko 200.000 slučajeva adenokarcinoma raka pluća bilo povezano sa izloženošću zagađenom vazduhu. Adenokarcinom, koji je specifičan tip raka pluća, postao je dominantni podtip bolesti kod oba pola, kako kod muškaraca, tako i kod žena. Ovaj oblik raka je postao najčešći, jer se najviše javlja među osobama koje nikada nisu pušile cigarete, što ukazuje na to da drugi faktori, poput zagađenja vazduha, postaju glavni okidači za razvoj raka pluća.
Geografske razlike i uzroci razvoja raka pluća
Prema istraživanjima, najveći teret adenokarcinoma povezanog sa zagađenjem vazduha nalazi se u istočnoj Aziji, posebno u Kini, koja je prepoznata kao region s visokim nivoima zagađenja. Zagađenje vazduha ovde se smatra jednim od ključnih faktora koji uzrokuje dramatičan porast incidencije adenokarcinoma u poslednjim decenijama. U intervjuu za The Guardian, dr. Fredi Brej, glavni autor studije i voditelj IARC-ovog odseka za nadzor raka, naglasio je da je ovo istraživanje otkrilo koliko je važno razumeti promjenjive rizike povezane s rakom pluća i kako zagađenje vazduha doprinosi njegovom povećanju. On je dodao da je nužno provesti dalje studije kako bi se utvrdili svi potencijalni uzročnici, jer se u mnogim zemljama pušenje više ne smatra glavnim okidačem raka pluća.
Prema Breju, pad prevalencije pušenja u zemljama poput Sjedinjenih Američkih Država i Ujedinjenog Kraljevstva nije smanjio broj dijagnostikovanih slučajeva raka pluća. Zapravo, sa smanjenjem broja pušača, udeo karcinoma pluća među osobama koje nikada nisu pušile, počeo je da raste. Ovaj trend ukazuje na to da su promene u životnim navikama, kao što su smanjenje pušenja, postepeno doprinele povećanom broju slučajeva raka pluća među nepušačima.
Zagađenje vazduha kao ključni faktor rizika za rak pluća
Iako je rak pluća dugo bio povezan sa pušenjem, istraživanja sve jasnije ukazuju na to da zagađenje vazduha postaje dominantni faktor u njegovom razvoju. Prema poslednjem izveštaju IARC-a, adenokarcinom je odgovoran za oko 70% slučajeva raka pluća među ljudima koji nikada nisu pušili, dok se ova bolest u poslednje vreme postepeno širi, čak i među mladim ženama. Prema IARC-u, zagađenje vazduha može objasniti čak 53% do 70% globalnih slučajeva raka pluća među nepušačima. Stoga se smatra ključnim faktorom u razumevanju rasta broja slučajeva raka pluća, jer se zagađeni vazduh stalno povezuje sa promenama u zdravlju pluća, što stvara povećani rizik od razvoja adenokarcinoma.
Trendi u učestalosti raka pluća i važnost prevencije
Rak pluća ostaje vodeći uzrok smrtnosti od raka širom sveta. U 2022. godini, oko 2,5 miliona ljudi širom sveta imalo je dijagnostikovan rak pluća, ali obrasci učestalosti i vrste raka pluća dramatično su se promenili. Dok su ranije najčešće vrste raka pluća bile karcinom skvamoznih stanica i karcinom malih stanica, adenokarcinom je sada postao dominantni oblik bolesti kod oba pola. Prema podacima IARC-a, adenokarcinom je činio 45,6% slučajeva raka pluća među muškarcima i 59,7% slučajeva među ženama u 2022. godini, što ukazuje na promene u načinu na koji rak pluća napada pluća ljudi širom sveta.
Dr. Brej dodaje da bi trebalo da budemo svesni da su razlike u učestalosti raka pluća kod muškaraca i žena rezultat istorijskih razlika u prevalenciji pušenja, koje su bile mnogo veće među muškarcima, ali se ta razlika smanjuje. Ove promene pružaju uvid u to kako se rak pluća razvija i kako bi prevencija trebalo da bude prilagođena potrebama oba pola. Preporučuje se da žene postanu jednako oprezne u pogledu raka pluća kao što su to postale u vezi sa proveravanjem drugih zdravstvenih problema, poput kvržica u dojci.
Zaključak: Potreba za daljim istraživanjima i prevencijom
Iako se verovalo da je pušenje glavni uzročnik raka pluća, sada je jasno da je zagađenje vazduha ključni faktor u širenju ove bolesti, posebno među nepušačima. IARC nastavlja da vrši istraživanja kako bi se što bolje razumeli svi uzročnici ove bolesti, kao i potrebni koraci za prevenciju. Promene u obrascima pušenja, povećanje svesti o riziku od zagađenja vazduha i dalje usmeravanje pažnje na preventivne strategije postaju ključni za borbu protiv raka pluća širom sveta.