U današnjem članku osvrćemo se na jedan drevni običaj koji je duboko ukorenjen u brojnim kulturama širom sveta vezivanje crvenog konca oko zgloba deteta. Mnogi roditelji praktikuju ovu simboličnu radnju gotovo automatski, oslanjajući se na predanja i verovanja svojih predaka, često bez dubljeg razumevanja porekla ili značenja tog postupka.
U osnovi leži ideja o zaštiti od uroka, odnosno verovanju da zli pogledi, misli ili zavist drugih ljudi mogu negativno uticati na zdravlje i sreću deteta.Ovakvo verovanje, iako deluje arhaično, prisutno je u gotovo svim delovima sveta. Strah od negativne energije preneo se sa generacije na generaciju, a kao odgovor na njega ljudi su razvijali različite oblike zaštite – molitve, rituale, amajlije. Među njima se posebno izdvaja crveni konac – jednostavan simbol koji sa sobom nosi duboko ukorenjeno značenje. Njegovo prisustvo možemo pronaći u jevrejskim, hinduističkim, pa i pravoslavnim i muslimanskim zajednicama, i to u različitim varijacijama.
- U okviru jevrejskog misticizma, poznatijeg kao Kabala, crveni konac se izrađuje od tanke crvene vune i nosi na levoj ruci, jer se smatra da ta strana tela prima najviše negativne energije. On se u ovom kontekstu ne nosi samo kao amajlija, već i kao deo dublje duhovne prakse. Veruje se da ovaj konac deluje kao zaštitni štit od uroka i zlih namera. Ipak, unutar same jevrejske zajednice mišljenja su podeljena. Dok jedni u njemu vide svet simbol, većina rabina odbacuje njegovo korišćenje jer, kako ističu, on nema temelj u svetim tekstovima. Čak se u drevnom spisu Tosefta njegovo korišćenje označava kao „darchei emori“, što znači da pripada praksama koje se smatraju idolopokloničkim i praznovernim.
Uprkos tome, običaj se očuvao vekovima i s vremenom se prilagodio savremenom društvu. U nekim konzervativnim jevrejskim zajednicama i dalje se vezuje crveni konac na krevetac novorođenčeta, kao simbol prizivanja Božije milosti i zaštite. Ovo više pripada oblasti narodne tradicije nego formalne vere, ali i dalje ima značaj u svakodnevnoj praksi mnogih porodica. U periodima političke krize i kolektivne nesigurnosti, naročito u Izraelu osamdesetih godina, nošenje crvenog konca je postalo izraz težnje ka duhovnoj stabilnosti i ličnoj sigurnosti.
- Sredinom devedesetih ovaj običaj je izašao iz okvira tradicionalnih zajednica i postao globalni fenomen zahvaljujući poznatim ličnostima. Madona, Majkl Džekson, Demi Mur i mnogi drugi počeli su javno da nose crveni konac, što je dodatno doprinelo njegovoj popularnosti među širom populacijom. U tom novom, savremenom kontekstu, crveni konac često više simbolizuje ličnu duhovnost, modni izraz ili trend, nego religijsku pripadnost.
Sličan običaj postoji i u hinduističkoj tradiciji, gde se crveni konac naziva kalava ili mauli. Tokom verskih obreda, hindu sveštenici ga vezuju vernicima na ruku nakon što izgovore molitve i mantre. Smatra se da ove molitve prizivaju božansku zaštitu, a konac je materijalni izraz te zaštite. Pravila o tome na kojoj se ruci nosi, kao i način vezivanja, strogo su određena, a sam čin vezivanja najčešće prati duhovna priprema i ritualno čišćenje.
Iako je praksa nošenja crvenog konca različita u zavisnosti od kulture i religije, svima im je zajedničko jedno – potreba da se zaštiti ono što je najdragocenije, posebno kada je reč o deci. U suštini, crveni konac nije magični predmet već simbol. Ljudi mu daju značenje kako bi ublažili svoje strahove i nesigurnosti, ne retko kao deo kolektivne psihološke potrebe za sigurnošću u svetu koji se često doživljava kao prepun nevidljivih pretnji.
Važno je ipak podvući granicu između autentične vere i običnog oslanjanja na predmete sa simboličnim značenjem. Ako neko nosi crveni konac, to ne bi trebalo da bude zamena za istinsku duhovnu praksu, već možda podsetnik na molitvu, poverenje ili tradiciju predaka. U tom smislu, njegova moć nije u samom materijalu, boji ili obliku, već u veri osobe koja ga nosi – veri da je zaštićena, voljena i vođena višom silom.